Trong kinh A hàm Đức Phật nói rằng, không dễ có được thân người, ví như con rùa mù trên biển cả mênh mông khó gặp được bọng cây để đeo bám vào. Con rùa mù không thấy đường bơi, không xác định được phương hướng mà gặp được bọng cây trôi trên biển rộng mênh mông sóng dập gió dồn là chuyện vô cùng hy hữu. Cũng vậy, rất khó có được thân người trên cõi thế gian khi mà mọi chúng sinh đắm chìm trong si mê lầm lạc, bị gió nghiệp đưa đẩy dập vùi trong biển luân hồi sinh tử.
Một lần, Đức Phật khơi một chút đất dính vào đầu móng tay rồi đưa lên hỏi trong chúng hội: “Đất ở đầu móng tay nhiều hay đất quả địa cầu nhiều?” Cả chúng hội đều đáp: “Bạch Thế Tôn, đất quả địa cầu rất nhiều, đất trong đầu móng tay có là bao.” Lúc đó Đức Phật bảo: “Cũng thế, chúng sinh khi bỏ thân này rồi mà trở lại được thân người cũng ít như đất trong đầu móng tay, còn sinh vào các thú (các cõi Atula, súc sinh, ngạ quỷ, địa ngục…) thì nhiều như đất quả địa cầu”.
Đức Phật từng nói trong các kinh rằng, có những chúng sinh vì tạo ác nghiệp mà phải mang thân súc sinh trải qua nhiều đời (đoạ làm loài súc sinh này bao nhiêu năm, sau khi chết lại tiếp tục đoạ làm loài súc sinh khác), hoặc đoạ trong địa ngục mấy nghìn năm, mấy vạn năm, đoạ làm ngạ quỷ mấy trăm năm v.v.. Từ đó cho thấy, một người sau khi chết có thể do nghiệp lực mà ở trong tình trạng không tái sinh làm người được, trong nhiều năm, nhiều thế kỷ phải sống dưới hình thái ngạ quỷ (vong linh, quỷ đói, sống trong đói lạnh, khổ não, tâm tham muốn luôn thèm khát tình cảm, thèm khát ăn uống hưởng thụ, thèm khát dục tình…), muốn được sinh ra làm người thật không phải dễ nếu không có đủ phước báu nhân duyên. Chính vì thế Cổ đức nói: “Thân người khó được, Phật pháp khó nghe” (Nhân thân nan đắc, Phật pháp nan văn), “Ngàn năm cây sắt trổ bông còn dễ, một phen mất thân người, muôn kiếp khó tìm” (Thiên niên thiết thọ khai hoa dị, nhất thất nhân thân vạn kiếp nan).
Trong sáu nẻo luân hồi (lục đạo): Thiên đạo, nhân đạo, Atula đạo, súc sinh đạo, ngạ quỷ đạo, địa ngục đạo, thì loài người (thuộc nhân đạo) được xem là chúng sinh có phước báu chỉ kém cõi trời (thiên) và Atula (thần) thôi. Cõi người lại là cõi mà chúng sinh dễ tu hành nhất vì không quá khổ như ở cõi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, và cũng không quá vui như cõi trời (Chúng sinh cõi trời thường đắm say hỷ lạc mà không lo tu hành). Thân người quý vì khó có được, quý vì nhờ đó mà tu hành thoát khổ, đạt được an vui. Trong kinh Pháp Cú Thí Dụ, phẩm Ái Thân thứ 22, Đức Phật dạy về giá trị của thân người như sau:
Người biết quý thân mình
Cẩn thận luôn gìn giữ
Mong giải trừ các dục
Học đạo chẳng mê tình
Thân người rất tôn quý
Nên là bậc có trí
Thường gắng tự tiến tu
Và siêng hành pháp thí
Tu trước phải sửa mình
Sau mới độ chúng sinh
Điều thân, thâm nhập tuệ
Vượt hơn kẻ phàm tình
Mình còn chưa lợi ích
Làm sao lợi ích người
Tâm thuần, hạnh ngay thẳng
Nguyện thành tựu mười mươi…
Một lần, Đức Phật khơi một chút đất dính vào đầu móng tay rồi đưa lên hỏi trong chúng hội: “Đất ở đầu móng tay nhiều hay đất quả địa cầu nhiều?” Cả chúng hội đều đáp: “Bạch Thế Tôn, đất quả địa cầu rất nhiều, đất trong đầu móng tay có là bao.” Lúc đó Đức Phật bảo: “Cũng thế, chúng sinh khi bỏ thân này rồi mà trở lại được thân người cũng ít như đất trong đầu móng tay, còn sinh vào các thú (các cõi Atula, súc sinh, ngạ quỷ, địa ngục…) thì nhiều như đất quả địa cầu”.
Đức Phật từng nói trong các kinh rằng, có những chúng sinh vì tạo ác nghiệp mà phải mang thân súc sinh trải qua nhiều đời (đoạ làm loài súc sinh này bao nhiêu năm, sau khi chết lại tiếp tục đoạ làm loài súc sinh khác), hoặc đoạ trong địa ngục mấy nghìn năm, mấy vạn năm, đoạ làm ngạ quỷ mấy trăm năm v.v.. Từ đó cho thấy, một người sau khi chết có thể do nghiệp lực mà ở trong tình trạng không tái sinh làm người được, trong nhiều năm, nhiều thế kỷ phải sống dưới hình thái ngạ quỷ (vong linh, quỷ đói, sống trong đói lạnh, khổ não, tâm tham muốn luôn thèm khát tình cảm, thèm khát ăn uống hưởng thụ, thèm khát dục tình…), muốn được sinh ra làm người thật không phải dễ nếu không có đủ phước báu nhân duyên. Chính vì thế Cổ đức nói: “Thân người khó được, Phật pháp khó nghe” (Nhân thân nan đắc, Phật pháp nan văn), “Ngàn năm cây sắt trổ bông còn dễ, một phen mất thân người, muôn kiếp khó tìm” (Thiên niên thiết thọ khai hoa dị, nhất thất nhân thân vạn kiếp nan).
Trong sáu nẻo luân hồi (lục đạo): Thiên đạo, nhân đạo, Atula đạo, súc sinh đạo, ngạ quỷ đạo, địa ngục đạo, thì loài người (thuộc nhân đạo) được xem là chúng sinh có phước báu chỉ kém cõi trời (thiên) và Atula (thần) thôi. Cõi người lại là cõi mà chúng sinh dễ tu hành nhất vì không quá khổ như ở cõi địa ngục, ngạ quỷ, súc sinh, và cũng không quá vui như cõi trời (Chúng sinh cõi trời thường đắm say hỷ lạc mà không lo tu hành). Thân người quý vì khó có được, quý vì nhờ đó mà tu hành thoát khổ, đạt được an vui. Trong kinh Pháp Cú Thí Dụ, phẩm Ái Thân thứ 22, Đức Phật dạy về giá trị của thân người như sau:
Người biết quý thân mình
Cẩn thận luôn gìn giữ
Mong giải trừ các dục
Học đạo chẳng mê tình
Thân người rất tôn quý
Nên là bậc có trí
Thường gắng tự tiến tu
Và siêng hành pháp thí
Tu trước phải sửa mình
Sau mới độ chúng sinh
Điều thân, thâm nhập tuệ
Vượt hơn kẻ phàm tình
Mình còn chưa lợi ích
Làm sao lợi ích người
Tâm thuần, hạnh ngay thẳng
Nguyện thành tựu mười mươi…
Thân người quý báu, khó có được thân người, vì thế cần phải biết quý trọng cơ hội làm người, phải biết tận dụng cơ hội làm người để tu tập, để sau khi bỏ thân này rồi có thể sinh về các cảnh giới an vui như cảnh giới của chư Phật và chư Bồ tát, hoặc cõi trời, hay ít ra cũng được trở lại làm người nữa. Đừng để đến lúc “Một mai ngã bệnh tại giường, các khổ tranh nhau bức ngặt, ngày đêm lo nghĩ, lòng dạ rối bời. Đường trước mịt mờ chưa biết về đâu! Từ đây mới biết ăn năn thì đã muộn. Khát đến đào giếng sao kịp? Hận mình sớm chẳng lo tu hành để dự bị, nên tuổi già mới sinh nhiều lầm lỗi, hối tiếc lắm điều. Lâm chung chợt đến, lo sợ bàng hoàng…”(Quy Sơn Cảnh sách-Đại Viên thiền sư).
Trong kinh Pháp Cú Đức Phật dạy rằng: “Được sinh làm người là khó, được sống trọn đời còn khó hơn, được nghe Chánh pháp là khó, được gặp Phật ra đời còn khó hơn”(PC.182). Phải có đủ phước báu nhân duyên mới có được thân người, mới được gặp Phật, Pháp, Tăng, đó là những sự kiện vô cùng hy hữu mà không phải ai cũng có được.
Trong Ngũ thừa Phật giáo có Nhân thừa là giáo lý giúp chúng sinh tu tập thiện nghiệp để có lại được thân người sau khi đời này chấm dứt. Giáo lý Nhân thừa dạy rằng muốn được thân người cần phải tu tập các hạnh lành, thọ trì Tam quy Ngũ giới, siêng làm các điều thiện (cúng dường Tam Bảo, bố thí, phóng sinh, hiếu thảo với ông bà cha mẹ, sống có đạo nghĩa với anh em, bạn bè, làm người tốt có ích cho xã hội…) để tạo công đức phước báu cho hiện tại và đời sau.
Một khi mất thân người, khó mong tìm lại được. Có những vong linh, quỷ thần phải gá nương vào đồng bóng, mượn xác người hữu duyên để tu hành, tạo phước báu bằng các việc làm từ thiện như bốc thuốc chữa bệnh, khuyên mọi người gắng tu v.v.. Bởi các vong linh, các loài quỷ thần do phước nghiệp kém, hoặc vì một nguyên nhân nào đó mà không thể tái sinh làm người hoặc sinh lên các cõi trời, họ cũng không có xác thân như con người, không có điều kiện tu hành, do đó họ phải mượn xác thân con người để tạo thiện nghiệp.
Xem thường giá trị thân mạng con người, không biết quý trọng mình, không biết quý trọng người khác, làm tổn thương mình hoặc tổn thương người khác đều đáng bị chê trách, đáng bị lên án, ví dụ như có hành vi tự giết mình (tự tử), có hành vi giết người, gây thương tích cho người, trực tiếp hoặc gián tiếp làm tổn hại sức khoẻ, tính mạng người khác như mua bán hoặc sử dụng ma tuý, các chất kích thích, gây nghiện, các chất độc hại, đua xe, điều khiển các phương tiện lưu thông một cách không an toàn, cẩu thả.
Ngày xưa có nhiều vị tỳ kheo sau khi thực hành pháp quán thân bất tịnh trong Tứ Niệm Xứ quán (Quán thân bất tịnh, quán thọ thị khổ, quán tâm vô thường, quán pháp vô ngã) đã tự thuê người giết chết mình vì cảm thấy nhàm chán, ghê tởm cái thân. Đức Phật đã khiển trách những vị đó và dạy rằng, sở dĩ Ngài dạy pháp quán thân bất tịnh là để đối trị cái tâm tham dục, cái tâm tham đắm sắc thân, vì sắc thân mà tạo nghiệp (tham ăn uống, ngủ nghỉ, tham hưởng thụ dục lạc, tạo những nghiệp bất thiện để nuôi dưỡng, chiều chuộng cái thân). Ngài dạy các đệ tử không nên cực đoan, đừng vì cái thân mà tạo nghiệp khổ, nhưng cũng không nên xem thường giá trị lợi ích của cái thân, bởi nó là phương tiện để tu hành. Người nào huỷ hoại thân mình là phạm luật. Đức Phật thí dụ, có người bị chìm thuyền đang lặn hụp giữa dòng nước chảy xiết trên sông mà không có gì để bám víu. Trong lúc ấy có một khúc gỗ mục trôi tới, người ấy vô cùng mừng rỡ, quyết bám cho bằng được khúc gỗ mục để bơi vào bờ. Tuy là khúc gỗ mục không có giá trị gì, nhưng nó có ích lúc nguy cấp thì nó trở nên quý báu. Biết sử dụng nó thì nó trở thành vật có giá trị hữu dụng. Không có thân làm sao tu hành giác ngộ, giải thoát? Không có thân làm sao hoằng dương Chánh pháp làm lợi ích chúng sinh? Dù là người xuất gia tu hành cầu giải thoát, hay người tại gia có ý hướng hoàn thiện mình, cải tạo, xây dựng xã hội, ai cũng cần quý trọng thân người, lấy nó làm phương tiện để rèn luyện tu tập vì mục đích hướng thượng (tự lợi), lấy nó để làm việc lợi ích phục vụ tha nhân, cống hiến cho cộng đồng, xã hội (lợi tha).
Hạnh phúc của người Phật tử là có mặt trên cuộc đời này, có được cơ hội làm người, được gặp Phật pháp, được nghe pháp, học pháp và hành pháp. Có những người sống rất khổ, khổ vì nghèo khó thiếu áo đói cơm, khổ vì làm lụng vất vả, khổ vì bệnh họan tật nguyền, nhưng họ chưa bao giờ tự hỏi hoặc tìm hỏi ai đó: Vì sao mình lại quá khổ như thế này? Có con đường nào để thóat khổ hay không? Tại sao mình có mặt trên cuộc đời này để chịu khổ, và sau khi chết mình đi về đâu? Mục đích của đời sống là gì? Lại có những người không lâm vào tình cảnh bất hạnh như thế nhưng lại không có nhân duyên gặp được chánh pháp, họ rơi vào tà kiến ngọai đạo, có người gặp được chánh pháp nhưng lại không có niềm tin, có người có niềm tin nhưng không có hiểu biết chơn chánh, có người có niềm tin và hiểu biết nhưng không có sự tinh tấn hành trì, không có thầy lành bạn tốt trợ duyên. Có những người sống gần hết một đời nhưng vẫn mê mờ tâm trí, không giác ngộ được bản chất cuộc đời, bản chất kiếp nhân sinh, mấy mươi năm trong kiếp người chỉ lẩn quẩn trong việc tìm kiếm miếng ăn, rồi đến trăm tuổi già xuôi tay nhắm mắt chẳng mang theo được thứ gì, cả đời cũng chẳng làm được việc gì có ý nghĩa, lợi ích cho bản thân và cho cuộc đời, uổng phí một cơ hội làm người, chưa hề nghĩ mục đích đời sống là gì? Sau khi chết mình đi về đâu? Trong kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: “Sống trăm năm mà không thấy pháp vô thường sinh diệt, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà được thấy pháp vô thường sinh diệt (PC.113) Sống trăm năm mà không thấy đạo tịch tịnh vô vi, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà thấy đạo vô vi tịch tịnh (PC.114) Sống trăm năm mà không thấy pháp tối thượng, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà thấy pháp tối thượng (PC.112)
Một hạnh phúc khác của người Phật tử là có cơ hội, có điều kiện làm điều thiện, biết cách phát tâm, biết cách làm điều thiện (biết phương pháp bố thí: tài thí, pháp thí, vô úy thí, biết tùy hỷ, biết lợi hành, đồng sự, biết cách tự lợi, lợi tha, biết cách tạo thiện nghiệp, gieo trồng phước điền) để tạo phước báo, nhân duyên lành đem lại an lạc, hạnh phúccho đời này và đời sau. Đó là những hạnh phúc của người Phật tử mà không phải ai cũng có được, khi hiểu được điều này thì người Phật tử cần phải biết quý trọng hạnh phúc mà mình đang có.
Một khi mất thân người, khó mong tìm lại được. Có những vong linh, quỷ thần phải gá nương vào đồng bóng, mượn xác người hữu duyên để tu hành, tạo phước báu bằng các việc làm từ thiện như bốc thuốc chữa bệnh, khuyên mọi người gắng tu v.v.. Bởi các vong linh, các loài quỷ thần do phước nghiệp kém, hoặc vì một nguyên nhân nào đó mà không thể tái sinh làm người hoặc sinh lên các cõi trời, họ cũng không có xác thân như con người, không có điều kiện tu hành, do đó họ phải mượn xác thân con người để tạo thiện nghiệp.
Xem thường giá trị thân mạng con người, không biết quý trọng mình, không biết quý trọng người khác, làm tổn thương mình hoặc tổn thương người khác đều đáng bị chê trách, đáng bị lên án, ví dụ như có hành vi tự giết mình (tự tử), có hành vi giết người, gây thương tích cho người, trực tiếp hoặc gián tiếp làm tổn hại sức khoẻ, tính mạng người khác như mua bán hoặc sử dụng ma tuý, các chất kích thích, gây nghiện, các chất độc hại, đua xe, điều khiển các phương tiện lưu thông một cách không an toàn, cẩu thả.
Ngày xưa có nhiều vị tỳ kheo sau khi thực hành pháp quán thân bất tịnh trong Tứ Niệm Xứ quán (Quán thân bất tịnh, quán thọ thị khổ, quán tâm vô thường, quán pháp vô ngã) đã tự thuê người giết chết mình vì cảm thấy nhàm chán, ghê tởm cái thân. Đức Phật đã khiển trách những vị đó và dạy rằng, sở dĩ Ngài dạy pháp quán thân bất tịnh là để đối trị cái tâm tham dục, cái tâm tham đắm sắc thân, vì sắc thân mà tạo nghiệp (tham ăn uống, ngủ nghỉ, tham hưởng thụ dục lạc, tạo những nghiệp bất thiện để nuôi dưỡng, chiều chuộng cái thân). Ngài dạy các đệ tử không nên cực đoan, đừng vì cái thân mà tạo nghiệp khổ, nhưng cũng không nên xem thường giá trị lợi ích của cái thân, bởi nó là phương tiện để tu hành. Người nào huỷ hoại thân mình là phạm luật. Đức Phật thí dụ, có người bị chìm thuyền đang lặn hụp giữa dòng nước chảy xiết trên sông mà không có gì để bám víu. Trong lúc ấy có một khúc gỗ mục trôi tới, người ấy vô cùng mừng rỡ, quyết bám cho bằng được khúc gỗ mục để bơi vào bờ. Tuy là khúc gỗ mục không có giá trị gì, nhưng nó có ích lúc nguy cấp thì nó trở nên quý báu. Biết sử dụng nó thì nó trở thành vật có giá trị hữu dụng. Không có thân làm sao tu hành giác ngộ, giải thoát? Không có thân làm sao hoằng dương Chánh pháp làm lợi ích chúng sinh? Dù là người xuất gia tu hành cầu giải thoát, hay người tại gia có ý hướng hoàn thiện mình, cải tạo, xây dựng xã hội, ai cũng cần quý trọng thân người, lấy nó làm phương tiện để rèn luyện tu tập vì mục đích hướng thượng (tự lợi), lấy nó để làm việc lợi ích phục vụ tha nhân, cống hiến cho cộng đồng, xã hội (lợi tha).
Hạnh phúc của người Phật tử là có mặt trên cuộc đời này, có được cơ hội làm người, được gặp Phật pháp, được nghe pháp, học pháp và hành pháp. Có những người sống rất khổ, khổ vì nghèo khó thiếu áo đói cơm, khổ vì làm lụng vất vả, khổ vì bệnh họan tật nguyền, nhưng họ chưa bao giờ tự hỏi hoặc tìm hỏi ai đó: Vì sao mình lại quá khổ như thế này? Có con đường nào để thóat khổ hay không? Tại sao mình có mặt trên cuộc đời này để chịu khổ, và sau khi chết mình đi về đâu? Mục đích của đời sống là gì? Lại có những người không lâm vào tình cảnh bất hạnh như thế nhưng lại không có nhân duyên gặp được chánh pháp, họ rơi vào tà kiến ngọai đạo, có người gặp được chánh pháp nhưng lại không có niềm tin, có người có niềm tin nhưng không có hiểu biết chơn chánh, có người có niềm tin và hiểu biết nhưng không có sự tinh tấn hành trì, không có thầy lành bạn tốt trợ duyên. Có những người sống gần hết một đời nhưng vẫn mê mờ tâm trí, không giác ngộ được bản chất cuộc đời, bản chất kiếp nhân sinh, mấy mươi năm trong kiếp người chỉ lẩn quẩn trong việc tìm kiếm miếng ăn, rồi đến trăm tuổi già xuôi tay nhắm mắt chẳng mang theo được thứ gì, cả đời cũng chẳng làm được việc gì có ý nghĩa, lợi ích cho bản thân và cho cuộc đời, uổng phí một cơ hội làm người, chưa hề nghĩ mục đích đời sống là gì? Sau khi chết mình đi về đâu? Trong kinh Pháp Cú, Đức Phật dạy: “Sống trăm năm mà không thấy pháp vô thường sinh diệt, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà được thấy pháp vô thường sinh diệt (PC.113) Sống trăm năm mà không thấy đạo tịch tịnh vô vi, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà thấy đạo vô vi tịch tịnh (PC.114) Sống trăm năm mà không thấy pháp tối thượng, chẳng bằng sống chỉ một ngày mà thấy pháp tối thượng (PC.112)
Một hạnh phúc khác của người Phật tử là có cơ hội, có điều kiện làm điều thiện, biết cách phát tâm, biết cách làm điều thiện (biết phương pháp bố thí: tài thí, pháp thí, vô úy thí, biết tùy hỷ, biết lợi hành, đồng sự, biết cách tự lợi, lợi tha, biết cách tạo thiện nghiệp, gieo trồng phước điền) để tạo phước báo, nhân duyên lành đem lại an lạc, hạnh phúccho đời này và đời sau. Đó là những hạnh phúc của người Phật tử mà không phải ai cũng có được, khi hiểu được điều này thì người Phật tử cần phải biết quý trọng hạnh phúc mà mình đang có.
Phan Minh Đức
.jpg)
(1).jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
